Thỏa thuận xanh châu Âu: Chấm dứt bao bì lãng phí, tăng cường tái sử dụng và tái chế

Ủy ban Châu Âu đề xuất các quy tắc mới trên toàn EU về đóng gói, để giải quyết nguồn chất thải không ngừng gia tăng và sự thất vọng của người tiêu dùng về môi trường.

Trung bình, mỗi người châu Âu tạo ra gần 180 kg chất thải bao bì mỗi năm. Bao bì là ngành sử dụng vật liệu nguyên sinh chính vì 40% nhựa và 50% giấy được sử dụng ở EU là dành cho bao bì. EU cho rằng nếu không hành động, ​​lượng rác thải bao bì tăng thêm 19% và rác thải bao bì nhựa tăng 46% vào năm 2030.

Các đề xuất là khối xây dựng chính trong Kế hoạch hành động nền kinh tế tuần hoàn của Thỏa thuận xanh châu Âu (European Green Deal’s Circular Economy Action Plan ) và mục tiêu của nó là làm cho các sản phẩm bền vững trở thành tiêu chuẩn ở châu Âu.

Ngăn chặn lãng phí bao bì, tăng cường tái sử dụng và tái chế, đồng thời làm cho tất cả bao bì có thể tái chế vào năm 2030.

Đề xuất sửa đổi luật của EU về Bao bì và Chất thải từ bao bì có ba mục tiêu chính.

– Ngăn tạo ra chất thải bao bì: giảm số lượng, hạn chế đóng gói không cần thiết và thúc đẩy các giải pháp đóng gói có thể tái sử dụng và tái chế.

– Tăng cường tái chế chất lượng cao (‘vòng khép kín’): làm cho tất cả bao bì trên thị trường EU có thể tái chế theo cách khả thi về mặt kinh tế vào năm 2030.

– Giảm nhu cầu về tài nguyên thiên nhiên sơ cấp và tạo ra một thị trường nguyên liệu thô thứ cấp, tăng cường sử dụng nhựa tái chế trong bao bì thông qua các chỉ tiêu bắt buộc.

Mục tiêu hàng đầu là giảm 15% chất thải bao bì vào năm 2040 trên mỗi Quốc gia Thành viên tính trên đầu người so với năm 2018. Điều này sẽ dẫn đến mức giảm chất thải tổng thể ở EU khoảng 37% so với kịch bản mà không thay đổi luật, thông qua cả tái sử dụng và tái chế.

Để thúc đẩy việc tái sử dụng hoặc tái chế bao bì, vốn đã giảm mạnh trong 20 năm qua, các công ty phải cung cấp tỷ lệ nhất định  bao bì có thể tái sử dụng hoặc tái chế  trong bao bì sản phẩm của họ cho người tiêu dùng, ví dụ như thức ăn, uống takeaway và giao hàng thương mại điện tử. Cũng sẽ có một số tiêu chuẩn hóa về định dạng đóng gói và ghi nhãn rõ ràng đối với bao bì có thể tái sử dụng.

Để  chỉ ra  việc đóng gói là không cần thiết, một số hình thức đóng gói sẽ bị cấm, ví dụ như bao bì sử dụng một lần cho thực phẩm và đồ uống khi được tiêu thụ bên trong nhà hàng và quán cà phê, bao bì sử dụng một lần cho trái cây và rau quả, chai dầu gội mini và bao bì nhỏ khác trong khách sạn.

Nhiều biện pháp nhằm làm bao bì có thể tái chế hoàn toàn vào năm 2030. Điều này gồm thiết lập các tiêu chí thiết kế cho bao bì; tạo ra các hệ thống hoàn trả tiền đặt cọc bắt buộc đối với chai nhựa và lon nhôm; và làm rõ những loại bao bì rất hạn chế nào có thể phân hủy được để người tiêu dùng có thể vứt chúng vào chất thải sinh học.

Cũng sẽ có những tỷ lệ bắt buộc về nội dung tái chế mà các nhà sản xuất phải đưa vào bao bì nhựa mới. Điều này giúp biến nhựa tái chế thành một nguyên liệu thô có giá trị – như đã được chỉ ra trong ví dụ về chai PET trong bối cảnh của Chỉ thị về Nhựa Sử dụng Một lần.

Đến năm 2030, các biện pháp được đề xuất sẽ làm giảm lượng khí thải nhà kính từ bao bì xuống còn 43 triệu tấn so với 66 triệu tấn mà không cần sửa luật – mức giảm tương đương với lượng khí thải hàng năm của Croatia. Lượng nước sử dụng sẽ giảm 1,1 triệu m3. Chi phí thiệt hại về môi trường đối với nền kinh tế và xã hội sẽ giảm 6,4 tỷ euro so với mức cơ sở vào năm 2030.

Các ngành công nghiệp bao bì sử dụng một lần sẽ phải đầu tư vào quá trình chuyển đổi, nhưng tác động tổng thể về kinh tế và tạo việc làm ở EU là tích cực. Chỉ riêng việc thúc đẩy tái sử dụng dự kiến ​​sẽ tạo ra hơn 600.000 việc làm trong lĩnh vực tái sử dụng vào năm 2030, nhiều người trong số họ làm việc tại các công ty vừa và nhỏ tại địa phương. Các biện pháp cũng được kỳ vọng sẽ tiết kiệm tiền: mỗi người châu Âu có thể tiết kiệm gần 100 euro mỗi năm, nếu các doanh nghiệp chuyển khoản tiết kiệm cho người tiêu dùng.

Làm sáng tỏ sự nhầm lẫn xung quanh nhựa sinh học, phân hủy sinh học và nhựa có thể phân hủy

Việc sử dụng và sản xuất nhựa sinh học, có thể phân hủy sinh học, hoặc phân hủy đang gia tăng đều đặn. Một số điều kiện phải được đáp ứng để những loại nhựa này có tác động tích cực đến môi trường, thay vì làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm nhựa, biến đổi khí hậu và mất đa dạng sinh học.

Khuôn khổ mới của Ủy ban làm rõ theo cách nào những loại nhựa này có thể là một phần của tương lai bền vững

Sinh khối được sử dụng để sản xuất nhựa sinh học phải có nguồn gốc bền vững, không gây hại cho môi trường và tuân theo nguyên tắc ‘sử dụng sinh khối theo tầng’: các nhà sản xuất ưu tiên sử dụng chất thải hữu cơ và phụ phẩm làm nguyên liệu. Ngoài ra, để chống tẩy rửa xanh và tránh gây hiểu lầm cho người tiêu dùng, các nhà sản xuất cần tránh những tuyên bố chung chung về các sản phẩm nhựa như ‘nhựa sinh học’ và ‘dựa trên sinh học’. Khi truyền thông về hàm lượng nhựa sinh học, nhà sản xuất sẽ đề cập đến tỷ lệ chính xác và có thể đo lường được hàm lượng nhựa sinh học trong sản phẩm (ví dụ: ‘sản phẩm chứa 50% hàm lượng nhựa sinh học’).

Nhựa phân hủy sinh học phải được tiếp cận một cách thận trọng. Chúng có vị trí trong một tương lai bền vững, nhưng cần được hướng đến các ứng dụng cụ thể nơi lợi ích môi trường và giá trị của chúng đối với nền kinh tế tuần hoàn được chứng minh. Nhựa có thể phân hủy sinh học sẽ không  cung cấp giấy phép xả rác. Ngoài ra, chúng phải được dán nhãn cho biết  sẽ mất bao lâu để phân hủy sinh học, trong hoàn cảnh và trong môi trường nào. Các sản phẩm có khả năng bị vứt bừa bãi, kể cả những sản phẩm nằm trong Chỉ thị về Nhựa Sử dụng Một lần, không được tuyên bố hoặc dán nhãn là có thể phân hủy sinh học.

Nhựa có thể phân hủy công nghiệp chỉ được sử dụng khi chúng mang lại lợi ích cho môi trường, không ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng của phân ủ và khi có hệ thống thu gom và xử lý chất thải sinh học thích hợp. Bao bì có thể phân hủy công nghiệp sẽ chỉ được phép sử dụng cho túi trà, vỏ và miếng lọc cà phê, miếng dán trái cây và rau quả cũng như túi nhựa rất nhẹ. Các sản phẩm luôn phải ghi rõ được chứng nhận để ủ phân công nghiệp, phù hợp với tiêu chuẩn EU

Bước tiếp theo 

Đề xuất về bao bì và chất thải bao bì hiện sẽ được Nghị viện và Hội đồng Châu Âu xem xét theo thủ tục lập pháp thông thường.     

Khung chính sách về nhựa sinh học, phân hủy sinh học và nhựa có thể phân hủy sẽ hướng dẫn nhiệm vụ của EU trong tương lai về vấn đề này, ví dụ như các yêu cầu về thiết kế sinh thái đối với các sản phẩm bền vững, các chương trình tài trợ và các cuộc thảo luận quốc tế. Ủy ban khuyến khích người dân, cơ quan công quyền và doanh nghiệp sử dụng khuôn khổ này trong các quyết định về chính sách, đầu tư hoặc mua hàng của họ.

Nguồn: Thương vụ Việt Nam tại Bỉ, Luxembourg và EU